10 książek najlepszych na prezent na każdą okazję

O tym, że książka to dobry pomysł na prezent, przekonywać nikogo nie trzeba. To podarunek uniwersalny, z wielu powodów. Po pierwsze, nie więdnie jak kwiaty, a i tak ładnie pachnie (spróbujcie powąchać druk nowej książki, jeśli nigdy - w co nie uwierzę - tego nie robiliście). Po drugie, wzbogaca duchowo i dostarcza rozrywki (i znacznie częściej, w porównaniu z innymi prezentami, spełnia te dwie arcyważne funkcje jednocześnie). A na dodatek, zwykle kosztuje taniej niż markowe perfumy, chociaż powszechnie wiadomo, że te ostatnie potrafią być świetnym dodatkiem do książki (przy czym książka nie uczula, a perfumy - potrafią).

Co wybrać? Co podarować, gdy zbliża się okazja do wręczania prezentów, a nie chcemy się zgubić między półkami księgarni? Oto mała ściągawka.

Poniższa lista, w moim subiektywnym odczuciu, zawiera lektury, które z dużym prawdopodobieństwem mogą okazać się prezentowym strzałem w dziesiątkę. A jeśli zdarzy się, że w księgarni zabraknie jakiegoś tytułu, w ciemno bierzcie cokolwiek innego danego autora. Poniższa dziesiątka nigdy mnie nie zawiodła!

Na prezent, w kolejności przypadkowej, polecam: 

1. WOODY ALLEN "CZYSTA ANARCHIA"               

Allena nie trzeba nikomu przedstawiać, ale być może nie każdy wie, że ten słynny reżyser i scenarzysta filmowy jest również autorem tekstów pisanych do amerykańskiej prasy. Dzięki wydawnictwu Rebis, polski czytelnik ma szansę zapoznania się z literackim dorobkiem słynnego reżysera (oprócz "Czystej anarchii", kilka lat temu ukazała się również "Pochwała szaleństwa"). To Allen, jakiego znamy z ekranu. Jego znaki firmowe - inteligentny humor, zabawne dialogi i przewrotne gry słowne, na papierze wybrzmiewają z podwójną mocą. Jeżeli chcecie, żeby obdarowany przez Was płakał podczas lektury rzewnymi łzami (ze śmiechu, oczywiście), "Czysta anarchia" to rozsądny wybór. Już same tytuły zawartych w niej tekstów dobrze oddają charakter całości: "Uwaga, spadające szychy", "Śpiewajcie, torciki Sachera", "Tako jadał Zaratustra", czy "Uwaga, geniusze, tylko gotówka". Prawdziwa jazda bez trzymanki, w strumieniach abstrakcji i surrealistycznego humoru.  

Dla kogo? Dla wielbicieli Allena i dla tych, którzy śmieją się za rzadko. 

 Allen, W. (2008). Czysta anarchia. Dom Wydawniczy REBIS, Poznań.

2. FRANK McCOURT "NAUCZYCIEL"

Jeśli nie znacie "Prochów Angeli", pierwszej, wspomnieniowej książki McCourta, za którą otrzymał Nagrodę Pulitzera, to szybko nadróbcie zaległości, a w prezencie podarujcie obie książki. Obdarowany będzie Wam wdzięczny! "Nauczyciel" opisuje dorosłe życie i zawodową drogę McCourta, syna irlandzkich emigrantów, który osiada na stałe w USA i podejmuje pracę nauczyciela w publicznych nowojorskich szkołach. Nie muszę dodawać, że ta ponad 30-letnia pedagogiczna kariera nie zawsze jest usłana różami i że McCourt nie jest zwyczajnym belfrem, ani, tym bardziej, nudnym narratorem. Mityczna Ameryka z jej systemem edukacji, pokazana z perspektywy emigranta - to temat zawsze na czasie. 

Dla kogo? Dla uczniów i dla nauczycieli. Dla wspominających szkołę z nostalgią i tych, którzy woleliby o niej zapomnieć. 
 McCourt, F. (2007). Nauczyciel. Wydawnictwo Albatros, Warszawa.

3. DEZSÖ KOSZTOLÁNYI "PTASZYNA"

Niewielka powieść - opowiastka właściwie - nieznanego szerzej w Polsce węgierskiego pisarza i poety, to rzecz nie do przegapienia. Pod gładką, nieskomplikowaną fabułą kryją się znaczenia zdolne wywołać prawdziwe katharsis. Niby nic, węgierska prowincja końca XIX wieku i cicha, skromna trójka - rodzice i córka, ogniskujący uwagę czytelnika od pierwszej do ostatniej strony. Jedyna latorośl Vajkayów, tytułowa Ptaszyna - stara panna, brzydka, przegrana - zostaje wysłana na tygodniowe wakacje do wujostwa. To zwyczajne z pozoru wydarzenie uświadamia Vajkayom, jak mogło by wyglądać ich życie bez dziecka. Chwilowe szczęście kończy się wraz z powrotem córki, która jest w powieści czymś więcej, niż tylko ciężarem i utrapieniem. Ptaszyna jest symbolem nędzy, bólu i rozpaczy życia, jest cieniem, wiszącym nad każdym życiem. Cieniem, który, jeśli w ogóle znika, to jedynie na chwilę.

Dla kogo? Dla wszystkich, którzy nie boją się swojej "Ptaszyny" i lubią spojrzeć życiu prosto w oczy.
Kosztolanyi, D. (2011). Ptaszyna. Wydawnictwo W.A.B., Warszawa.

4. STEFAN ZWEIG "DZIEWCZYNA Z POCZTY"

Ostatnia powieść austriackiego pisarza ukazała się prawie pół wieku po Jego samobójczej śmierci. W Polsce, podobnie jak "Ptaszyna", została wydana w serii NOWY KANON Wydawnictwa W.A.B. Podobnie jak w przypadku dzieła Kosztolanyi'ego,  moc "Dziewczyny z poczty" kryje się pod z pozoru tylko prostą fabułą. Austria, rok 1936, Christine pracuje na wiejskiej poczcie i walczy z poczuciem beznadziei i braku perspektyw. Nudna praca, lęk o przyszłość i opieka nad schorowaną matką z dnia na dzień pozbawiają dziewczynę chęci do życia.  Pewnego dnia Christine przyjmuje zaproszenie bogatej ciotki i wyjeżdża do szwajcarskiego kurortu. Czy wróci ta sama? Czy nadzieja na inne, lepsze życie, którego zazna przez chwilę w Szwajcarii, nie okaże się złudna i zabójcza? Wielka proza - proza życia, która nigdy się nie zestarzeje.

Dla kogo? Dla tych, którzy nie porzucili jeszcze nadziei, ale też dla tych, którzy po prostu płyną z prądem. I dla wszystkich, którzy lubią świetną literaturę. 
Zweig, S. (2012). Dziewczyna z poczty. Wydawnictwo W.A.B., Warszawa.

5. MARCEL PAGNOL "CZAS TAJEMNIC"
Ostatnia część cyklu "Wspomnienia z dzieciństwa" (wcześniejsze tomy to "Chwała mojego ojca" i "Zamek mojej matki") autorstwa francuskiego prozaika i dramaturga. To, obok kultowego "Mikołajka", ulubione książki już kilku kolejnych pokoleń Francuzów. Nic dziwnego! Humor, optymizm, pogoda ducha i lekkie pióro - nic więcej nie trzeba, aby stworzyć słodką (ale nieprzesłodzoną) książkę o dzieciństwie, spędzanym przez Autora na pachnącej lawendą marsylskiej wsi. Dodatkowym bonusem jest fakt, że książkę zdobią ilustracje samego Jeana Jacquesa Sempe. 
Dla kogo? Dla wielbicieli nieśmiertelnego cyklu o "Mikołajku" oraz dla wszystkich dużych dzieci, które lubią zatęsknić za beztroskim dzieciństwem. 
Pagnol, M. (2011). Czas tajemnic. Wydawnictwo ESPRIT, Kraków.

6. ALICE MUNRO "WIDOK Z CASTLE ROCK"
Dopóki nie spotkałam się z twórczością tej kanadyjskiej pisarki, nie przepadałam za opowiadaniami. Nie lubię, gdy coś, co mi się podoba, kończy się zbyt szybko, a taki jest, niestety, urok krótkich form prozatorskich. Z opowiadaniami Munro nie jest inaczej - kończą się szybko, zbyt szybko, ale zarazem są tak nasycone treścią i emocją, że każde z nich dostarcza często więcej czytelniczych wrażeń, niż niejedno opasłe tomiszcze. 
"Widok z Castle Rock" to pozycja szczególna w niemałym dorobku mistrzyni opowiadań. Od innych krótkich form Munro odróżnia ją fakt, że zebrane w tym tomie teksty są ściśle powiązane ze sobą i można, a nawet należy, traktować je jako fabularną całość. To opowieść o losach przodków Autorki od końca XVIII aż do schyłku XX wieku, którą czyta się jak fascynującą powieść. Dla genealogów-amatorów, takich jak ja, ta książka ma smaczek podwójny: doskonała proza, do jakiej przyzwyczaiła nas Munro, plus genealogia ubrana w literackie szaty. Doskonałe!
Dla kogo? Dla tych, którzy wolą powieści od opowiadań, ale nie stronią od tych ostatnich. Oraz dla pasjonatów, którzy posadzili swoje genealogiczne drzewa i tropią tych, którzy byli tutaj przed nimi.
Munro, A. (2011). Widok z Castle Rock. Wydawnictwo Literackie, Kraków.

7. TRUMAN CAPOTE "TE ŚCIANY SĄ ZIMNE I INNE OPOWIADANIA"
Mimo, iż Truman Capote literacką sławę zawdzięcza powieściom ("Inne głosy, inne ściany", "Śniadanie u Tiffany'ego", "Z zimną krwią"), niektórzy twierdzą, że Jego talent najpełniej objawia się właśnie w krótkich formach. Wciągający klimat tych historii zawdzięczamy talentowi stylistycznemu Autora i Jego zmysłowi obserwacji. Znajdziemy tu gęste od emocji portrety na pozór zwykłych ludzi, którym przydarzają się niezwykłe sytuacje. Są w tym zbiorze moje literackie evergreeny, opowiadania, w których zakochałam się od pierwszego przeczytania, miłością bynajmniej nie przelotną, w tym metafizyczna "Miriam" czy wzruszający "Gąsiorek pełen monet". Małe majstersztyki, które - rzecz jasna - kończą się zbyt szybko. Koniecznie!
Dla kogo? Dla tych, którzy kochają klasykę i zaskakujące puenty.
Capote, T. (2011). Te ściany są zimne i inne opowiadania. Wydawnictwo Świat Książki, Warszawa.

8. JAVIER MARIAS "ZAKOCHANIA"
Ta książka nie jest tym, czym się wydaje. Okładka i tytuł sugerują, że to romans, początek zaś obiecuje kryminalną, wartką akcję. Ale to nieprawda, to tylko pozory. W "Zakochaniach" autorstwa jednego z najsłynniejszych obecnie hiszpańskich pisarzy, wydarzenia fabularne stanowią jedynie pretekst do  filozoficznych rozważań na tematy zawsze człowiekowi bliskie, do refleksji nad życiem, miłością i śmiercią. Erudycyjny, psychologiczny traktat o życiu, który oferuje więcej, niż się spodziewamy, jeśli tylko mamy czas i cierpliwość rozsmakować się w słowie. Warto!
Dla kogo? Dla niepoprawnych marzycieli i filozofów codzienności, którzy wiedzą, że najpiękniej jest wtedy, gdy proza staje się poezją. 
Marias, J. (2012). Zakochania. Wydawnictwo Sonia Draga, Katowice.

9. JULIAN BARNES "CYTRYNOWY STOLIK"
Julian Barnes, jeden z moich ukochanych autorów, polskiemu czytelnikowi dał się poznać m.in. świetnym "Poczuciem kresu" czy oswajającą lęk przed śmiercią książką pod tytułem "Nie ma się czego bać". "Cytrynowy stolik" to zbiór opowiadań, których bohaterowie mają jedną cechę wspólną - wiek. Są to, mówiąc wprost, ludzie starzy, którzy muszą się zmierzyć z perspektywą końca. Dostajemy tu bogatą galerię typów ludzkich i rozmaitych reakcji na traumę przemijania i zbliżającego się kresu. Jak zwykle, Barnes nie serwuje nam niestrawnego sosu z trującej rozpaczy, ale używa słodko-gorzkiej przyprawy ze sklepu z najlepszymi, angielskimi tradycjami. I chwała Mu za to! W kilku krótkich opowieściach, przekonać czytelnika, że więcej jest powodów, żeby żyć, niż żeby umierać - to jest dopiero mistrzostwo!
Dla kogo? Dla młodych i starych, dla tych, którzy boją się umierać i dla innych, którzy boją się żyć. Ale - przede wszystkim - dla tych, którzy wciąż wierzą, że są nieśmiertelni.
Barnes, J. (2013). Cytrynowy stolik. Wydawnictwo Świat Książki, Warszawa.

10. CHARLES M. SCHULZ "FISTASZKI ZEBRANE"
Klasyka komiksu z galerią dziecięcych postaci, dobrze nam znanych z pop-kultury. Minęło ponad pół wieku, od kiedy Charles Schulz narysował swój pierwszy komiksowy pasek z Charliem Brownem i jego ekscentrycznym psem, Snoopy'm, ale te obrazkowe historyjki do dziś nie straciły nic na aktualności. Literatura obrazkowa wysokiego lotu, dla tych, którzy wolą się uśmiechnąć z nostalgią, niż śmiać się do rozpuku, przewracając szybko komiksowe strony. Więcej o całej serii "Fistaszków zebranych" pisałam TUTAJ. 
Dla kogo? Dla każdego, bez ograniczeń wiekowych - od 0 do 100 lat. 
Schulz, Ch. M. (2008 - ). Fistaszki zebrane. Wydawnictwo Nasza Księgarnia, Warszawa.

A więc śmiało, prezentujcie dobrą lekturę! (I nie zapominajcie, że perfumy czasem też są OK).