Książka na kozetce #10. Mól książkowy - stereotyp i rzeczywistość

Książka, jaka jest, każdy widzi. Okładka - twarda lub miękka, a w środku kartki, mnóstwo kartek, drobnym maczkiem zapisanych. Co innego czytelnik. Kim jest Ten, Który Czyta? Co odróżnia go od unikającej kontaktu ze słowem drukowanym większości? O czytelniczym rodzie znad Wisły wiadomo, że to plemię nieliczne. Według raportu Biblioteki Narodowej o stanie czytelnictwa w 2015*, lekturę przynajmniej jednej książki w roku ubiegłym zadeklarowało 37% ankietowanych. Wyniki badań wskazują, że czytelnicy rekrutują się spośród osób z wyższym wykształceniem, a po książkę częściej sięgają kobiety niż mężczyźni i osoby starsze w porównaniu z młodszymi. Wniosek? Polski czytelnik jest niczym biały kruk - spotkać go trudno, podobnie jak unikatowe starodruki. A statystyczna mniejszość łatwo staje się obiektem nieprawdziwych sądów i stereotypów. Oto kilka popularnych opinii o pasjonatach czytania.

1. MÓL KSIĄŻKOWY TO NIEATRAKCYJNY OKULARNIK

Źródło

Czytanie, dawkowane w nadmiarze, osłabia wzrok: był sokoli, jest krótki. Dawno temu, dziatki przesiadujące nad książką ostrzegano, że oślepną, zwariują lub - w najlepszym wypadku - dostaną zapalenia mózgu. Przekonanie o nieatrakcyjności fizycznej mola - jego skrzywionym od ślęczenia nad książkami kręgosłupie, zaniku mięśni i ogólnym zaniedbaniu (kto ma czas na pranie, gdy książka wzywa?) - jest konsekwencją opinii, że czytanie to zajęcie czasochłonne i wymagające. W domyśle: oddają się mu osoby niegrzeszące urodą, które nie mają wielu alternatyw w kwestii spędzania czasu wolnego.

ALE! Kontakt ze słowem drukowanym wydaje się mniej szkodliwy dla oka niż wieczór przed telewizorem lub codzienne spotkania z tabletem. Piękni nie lubią książek? Marilyn Monroe, symbol seksu, uwielbiała czytać. W biblioteczce urodziwej gwiazdy znajdowały się powieści Hemingwaya, Conrada, Camusa i Becketta. Marylin zadaje kłam dwóm stereotypom naraz: nie dość, że uroda nie przeszkadza zainteresowaniu lekturą, to okazuje się na dodatek, że blondynki wcale nie muszą być głupie. 

2. MÓL KSIĄŻKOWY TO SAMOTNIK - ODLUDEK

Przekonania o osobowości i stylu życia namiętnych czytelników są równie negatywne, jak opinie o ich aparycji. Mądrość ludowa głosi, że najlepszy pomysł na weekend według zapalonego czytelnika to wygodny fotel, kubek herbaty i... książka, a wszystko to zamiast szampańskiej zabawy w klubie. Nic dziwnego, że społeczeństwo ma wyrobioną o molach opinię: czytanie to jedno z najbardziej samotniczych hobby, które z założenia z towarzystwem się nie lubi.

ALE! Udowodniono naukowo, iż uwielbienie dla lektury często idzie w parze z zainteresowaniem ludźmi. Przykład? Oprócz pozytywnego wpływu na umiejętności poznawcze, kontakt z książką wzmacnia ważną społecznie umiejętność - empatię. Niewykluczone, że zależność ta działa również w drugą stronę: czytelnikami stają się osoby empatyczne, których interesują ludzkie historie. Mól książkowy, który nie lubi ludzi? To chyba pomyłka.

3. MÓL KSIĄŻKOWY NAJLEPSZYM PRZYJACIELEM DLA MOLA

Źródło

Według popularnej opinii, wielbiciele książek najchętniej spędzają czas - i życie - z podobnymi pasjonatami. Mają ponadto tendencję do wygłaszania autorytarnych twierdzeń, że wszyscy powinni podzielać ich literackie zainteresowania - dlatego kręcą nosem na kolekcjonerów znaczków, miłośników sportów wodnych i gier komputerowych. Amatorzy lektur często łączą się w pary z wielbicielami czytania, a wymóg tolerancji dla ich samotniczej pasji stoi zwykle wysoko na liście zalet potencjalnego partnera. 

ALE! To nie zawsze prawda, że czytelnik świata poza książką i drugim czytelnikiem nie widzi. Większość z nich docenia na przykład kino. A zwłaszcza... ekranizacje swoich ulubionych powieści.

4. MÓL KSIĄŻKOWY OCENIA PO POZORACH - A RACZEJ PO ZAWARTOŚCI BIBLIOTECZEK

W powszechnej opinii wielbiciele literatury dzielą, zamiast łączyć, budując mury czytelniczej wyższości. Ja czytam Dostojewskiego, Kafkę, Tołstoja, a reszta zachwyca się bestsellerem o wielu odcieniach szarości? Moja biblioteka jest pełna szlachetnej klasyki, a ktoś ma półki pełne różowych okładek w serduszka? Mól książkowy wywyższać się niby nie lubi, ale zdaje się hołdować zasadzie: pokaż mi, co czytasz, a powiem ci, kim jesteś.

ALE! Chcemy wierzyć, że mole działają ze szlachetnych pobudek: nie tyle wartościują lektury i czytelników, co stoją na straży jakości słowa pisanego. Nauczeni czytelniczym doświadczeniem, potrafią odróżnić pisaninę od talentu i przed tą pierwszą przestrzegać. A poza tym, ilu czytelników, tyle gustów. Każdy pasjonat książek ma swoje ulubione gatunki literackie i ukochanych autorów - żaden nie czyta wszystkiego. Ale wszyscy - lub prawie wszyscy - zgodnie twierdzą, że pięknie jest się różnić, również w kwestii czytelniczych wyborów.

5. MÓL KSIĄŻKOWY TO KUJON

Źródło

Popularność tego przekonania sięga czasów szkolnych, kiedy uwielbienie dla książek kojarzyło się z przykładaniem nadmiernej wagi do uczniowskich obowiązków. Mało kto zadawał sobie dość trudu, by sprawdzić, że zatopiony w książce kolega może nie czytać podręcznika do fizyki ani nudnych lektur, ale pasjonujący tytuł spoza szkolnego kanonu.

ALE! Klasowy "kujon", który wolał czytać "Tomka Sawyera" albo kolejne tomy "Ani z Zielonego Wzgórza", niż odrabiać lekcje i uczyć się do sprawdzianu z matmy, wbrew pozorom, nie zawsze zachwycał imponującą średnią ocen na koniec roku. Ale z polskiego zawsze miał piątkę.

Z obiegowych opinii wyłania się niewesoły obraz książkowego mola. Według stereotypów, konsumenci literatury to osoby ze wszech miar nieatrakcyjne - tak fizycznie, jak towarzysko. To stroniący od ludzi dziwacy w okularach grubych jak denka butelek, którzy, odrzuceni przez grupę rówieśniczą, w czasach młodości oddawali się nauce, a potem znaleźli azyl w świecie książek i grubym murem odgrodzili się od reszty nieczytających.

Który z popularnych stereotypów o czytelnikach wydaje się Wam najbardziej irytujący? A może znacie pozytywne opinie o miłośnikach książek?

*http://www.bn.org.pl/dla-prasy