Pamiętnik sprzed lat albo wakacje '86

Zwyczajny zeszyt w kratkę, w szaro-burej okładce, wyprodukowany przez Wrocławskie Zakłady Wyrobów Papierowych - z wydrukowanym na ostatniej stronie sloganem Państwowej Inspekcji Pracy: "Stawką życie i zdrowie" - stoi na półce między "Przeminęło z wiatrem" a "Rozmówkami polsko-włoskimi". Otwieram go z niecierpliwością, nie zwracając uwagi na pożółkłe ze starości kartki ani na podarty grzbiet okładki. Im dłużej szukałam tego niepozornego zeszytu, tym bardziej traciłam nadzieję na jego istnienie. A tymczasem - jest! Już na pierwszej stronie jak wół stoi, że to Dziennik, a poniżej, pośród kolorowych wyklejanek z kobiecej prasy, którą podbierałam mamie, żeby poddać ją niszczycielskiemu działaniu nożyczek, data: 31.07.1986. Truchleję na moment, ale szybko przypominam sobie, co mam wpisane w dowodzie jako data urodzenia (łamane na "date of birth") i przyznaję rację kalendarzowi. Nieźle się, zeszyciku, ukryłeś! - myślę. - Trzy dekady bez mała... - a w głębi duszy czuję podekscytowanie na myśl o czekającej mnie lekturze. 

Tytułowa strona Dziennika

Lipiec '86 to czas szczególny w moim krótkim - wciąż lubię tak myśleć - życiorysie: to pierwsze wakacje, spędzone na wczasowym turnusie z dala od domu i jedyne, których wspomnienie ocaliłam na zawsze, zapisując wrażenia w rzeczonym brulionie w kratkę. Pierwsze zdanie Dziennika, zapisane moją, kilkuletnią wówczas, ręką, brzmi:

"Przyjechaliśmy do Nałęczowa o godzinie 14:00 pociągiem pospiesznym".

Przyznać trzeba, że to pierwsze zdanie idealne, które z powodzeniem mogłoby służyć za początek pełnego zwrotów akcji thrillera lub romansu w XIX-wiecznym stylu. Prawda? Bo jest tu wszystko: i romantyczna lokalizacja (Nałęczów słynie z sanatoriów, a te, jak wiadomo, sprzyjają amorom) i długa podróż, szczęśliwie dotarciem do celu zakończona, i narrator z pamięcią ostrą jak brzytwa, który zapamiętuje takie błahostki, jak pora przyjazdu i rodzaj transportu. Ale - zejdźmy na ziemię - mojemu dziennikowi sporo brakuje do rozmachu Wielkich Powieści. Jest  zwięzły w treści, o czym świadczy choćby lakoniczne podsumowanie pierwszego dnia pobytu:

"Mieszkamy w dużym pokoju. Domu pilnuje biały owczarek. W Pijalni Wód kupiłam sobie torebkę".

Zakupowe łowy pierwszego dnia na wczasach?! Mała kobietka...! Torebki nie pamiętam, ale wiem, że owczarek wabił się Barry i uwielbiał kokosanki, którymi dokarmiałam go ukradkiem, z dala od karzącego wzroku dorosłych, którzy tak dzieciom, jak i zwierzętom, zabraniają wszystkiego, co dobre. Pijalnia Wód natomiast to miejsce, w którym do dziś spróbować można słynnej mineralnej z Nałęczowa. 

Pierwszy dzień w Nałęczowie - i pierwsza zapisana kartka

Następnego dnia, w kawiarni "Ewelina" na ulicy Lipowej, ocieram się o Wielką Literaturę. To właśnie w willi, w której mieści się dziś słynna w okolicy kawiarnia, w latach 1900-1910 mieszkał i tworzył Bolesław Prus - to tutaj powstały liczne rozdziały "Lalki" oraz "Placówka". Pisarz po raz pierwszy odwiedził Nałęczów w roku 1882 - przyjechał leczyć się z agorafobii, ale miłość do uroczego uzdrowiska kazała mu wracać doń jeszcze wiele razy. Nałęczów sprzyjał pisarzom: do jego miłośników i bywalców zaliczali się również Henryk Sienkiewicz i Stefan Żeromski (to w Nałęczowie postały "Popioły" i "Dzieje grzechu"). Musiało zrobić to na mnie wrażenie, bo następnego dnia, jak twierdzi Dziennik, odwiedzam nałęczowską księgarnię, którą opuszczam z siedmioma (!) notesami i długopisem, a na dodatek w kiosku Ruchu kupuję ogromny ołówek - rozmiarem podobny do długopisu-symbolu, którym w trzy lata później Lech Wałęsa podpisze porozumienia sierpniowe. Co zapisywałam nowymi przyborami w siedmiu notesach? Niestety, nie pamiętam. Za to, dzięki Dziennikowi, wiem, że tego dnia na kolację

"(...) była kaszanka i pyszne ciasto".

Nałęczowskie menu, stołówkowe i kawiarniane

Smak rzeczonej kaszanki pamiętam do dziś. To właśnie w Nałęczowie spróbowałam jej po raz pierwszy i od tamtej pory wyjątkowo za nią przepadam. Dzień kolejny zapisał się w Dzienniku dzięki wizycie w muzeum Bolesława Prusa, zakupowi wiklinowego koszyka - dobrze, że w PRL-u nikt jeszcze nie słyszał o zakupoholizmie! - oraz oglądanej w telewizyjnej świetlicy dobranocce o "Misiu Coralgolu". Ta bajka przegrywała w moim prywatnym rankingu z "Bolkiem i Lolkiem" oraz z "Reksiem", ale i tak nie dziwię się, że

"Spało mi się bardzo smacznie".

Malutką nałęczowską księgarnię odwiedzam jeszcze wiele razy i nigdy nie wychodzę z niej z pustymi rękoma. Z jednym wyjątkiem: szóstego sierpnia okazało się, że nie mają "Magnusa i wiewiórki", książki, którą bardzo chciałam przeczytać. Nie miałam więc książki, ale miałam koleżankę - na stołówce poznaliśmy Ewę (dziś jest poetką - i niech ktoś powie, że w Nałęczowie nie krążą literackie fluidy!) i jej mamę. W towarzystwie miłych pań jedziemy na wycieczkę do pobliskiego Lublina:

"Lublin to ładne miasto. Kupiłam sobie dwie książki, między innymi poszukiwaną książkę "Magnus i wiewiórka". Po powrocie zjedliśmy kolację w domu, bo spóźniliśmy się na stołówkę".

O, szczęście książkoholika! "Magnusa" połykam błyskawicznie, a dwa dni później do poduszki czytam już "Lato Muminków". Dziennik podaje, że ósmego była burza, dziewiątego jadłam bezy, a dziesiątego pokłóciłam się z Ewą, która chciała oglądać "Powrót do Edenu", a ja, jak zwykle, wolałam się bawić. Dwunastego Ewa z mamą kończą wczasowy turnus, więc na pocieszenie

"Tata w kiosku Ruchu kupił mi serduszko (różowe), w którym jest lusterko i grzebień i spinki-ołówki".

Burze i seanse w kinie "Cisy"

Po kolacji, na której był bigos, z pałacu Małachowskich dało się słyszeć rzewną melodię. Kuracjusze pobliskich sanatoriów bawili się na dancingu, a ja swoim zwyczajem, zanotowałam:

"Jeden pan śpiewał "Hej dziewczyno, spójrz na misia". Aha, i jeszcze w pijalni kupiłam sobie opaskę".

Następnego dnia nie wydarzyło się nic szczególnego, oprócz tego, że wygrałam z Piotrkiem w rakietki (19:7!). Piotrek to nowy kolega, właśnie przyjechał z mamą na wakacje. Fajny, ale od początku było wiadomo, że nic z tego nie będzie: nie dość, że młodszy o dwa lata (!), to nie potrafił grać w rakietki. Nazajutrz wchodzę w posiadanie książki "Zwariowane podwórko" Marii Kowalewskiej, a na kolację jem naleśniki z czarnymi jagodami (zodiakalne Byki to smakosze, więc, siłą rzeczy, dużą część Dziennika stanowią opisy wczasowego menu). Piotrek przychodzi do nas na kwaterę i często się bawimy, więc nie oglądam już dobranocek w świetlicy (on nie lubi), ale na zakupy zawsze znajduję czas:

"Dzisiaj poszliśmy na pocztę. Potem do sanatorium "Energetyk", gdzie na górze w kiosku kupiłam: cztery piłki małe do ping-ponga, jedną dużą i dwie widokówki. Po obiedzie w pijalni wód kupiłam broszkę z kotkiem, a drugą z chłopcem".

Aha, w kawiarni "Kalinka" jadłam sernik i piłam "Cytronetę" (a jeśli pytacie, czy wróciłam z wakacji z próchnicą i cukrzycą, to odpowiedź brzmi: nie - i jest to kolejny dowód na magię dzieciństwa). A potem było jak zwykle - 

"Przyszedł Piotrek i z tatą graliśmy w rakietki. Cały czas wygrywałam ze wszystkimi".

Z Warszawy Centralnej do Nałęczowa!

Zuch dziewczyna - i do tego skromna! Ostatniego dnia pobytu w Nałęczowie wydarzyła się mała tragedia: "Tata nadepnął mamie na nogę i musieliśmy wracać do Domu Towarowego po nowe skarpetki, bo w tamtych zrobiła się dziura". Mam nadzieję, że skarpetki udało się kupić, bo zaopatrzenie mieli w Nałęczowie, jak na tamte czasy, znakomite. Ostatniego dnia, 13.08.1986, notuję ze łzami w oczach:

"Rano poszliśmy na śniadanie. Potem pożegnać się z "Eweliną". Pospacerowaliśmy jeszcze trochę i poszliśmy się pakować. Kiedy byliśmy gotowi, poszliśmy na obiad. Od obiadu cały czas lało. Nasz pociąg odjeżdżał o 16:22. Smutno mi było rozstawać się z Nałęczowem i z pieskiem Barrym".

Na szczęście w domu, w Warszawie, czekał na mnie mój własny Pies Nad Psami, jamnik o wdzięcznym imieniu Melon.
Smutno mi teraz, bo doczytałam Dziennik do końca. Przyznać trzeba, że jako kilkulatka miałam coś na kształt literackiego talentu. Zazdroszczę tamtej sobie umiejętności przelewania myśli na papier w postaci zwięzłych, eleganckich zdań bez zbędnych słów i niezgrabnych ozdobników.

Od tamtej pory odwiedziłam Nałęczów jeszcze kilkakrotnie - miasteczko bardzo się zmieniło, wciąż ma mnóstwo uroku, ale... najpiękniejszy był ten pierwszy raz! Kolejne wizyty? Też dobre, ale to już nie to samo, jak mawiają górale, popijając szklanką wódki szklankę spirytusu...